مراکز مشاوره و روان‌درمانی در کشور ما کم نیست. اما مزیت‌های یک مرکز جامع سلامت روان وجسم، با تمرکز بر طب پیشگیری نسبت به مراکز دیگر چیست؟ لیلا عباسی دکتری روانشناسی بالینی و روانشناس مرکز سلامت الکترونیک، با اشاره به قابلیت‌های این مرکز توضیح می‌دهد:
تأثیر مستقیم مسائل روانشناختی بر مشکلات جسمی
مراکز مشاوره و روان‌درمانی در کشور ما کم نیست. اما مزیت‌های یک مرکز جامع سلامت روان وجسم، با تمرکز بر طب پیشگیری نسبت به مراکز دیگر چیست؟ لیلا عباسی دکتری روانشناسی بالینی و روانشناس مرکز سلامت الکترونیک، با اشاره به قابلیت‌های این مرکز توضیح می‌دهد: «شاید برجسته‌ترین موردی که باید در مورد مرکز اشاره کنم این است که وقتی فرد وارد مجموعه سلامت الکترونیک نسیم می‌شود شاید کمتر شاهدِ این جامعیت باشد که همۀ موارد سلامت روان و جسمش با هم سنجیده بشود.»
تطابق ویژگی‌های جسمی و روحی
عباسی معتقد است: «علاوه بر اینکه این موارد سنجیده می‌شود ما می‌توانیم به یک تطابقی هم دست پیدا کنیم. یعنی یک‌سری از ویژگی‌های جسمی می‌تواند ناشی از مشکلات روانشناختی باشد یا بالعکس. مثلاً ما افرادی را داریم که با مشکل اضطراب وارد جلسات درمان می‌شوند و می‌دانیم که تیروئید دارند، یعنی وقتی می‌روند آزمایش خون می‌دهند متوجه می‌شوند که تیروئید دارند. در تیروئید علائم اضطراب و افسردگی ایجاد می‌شود. به بیان دیگر در شرایطی قرار می‌گیریم که در یک مرکز فرد هم می‌تواند ویژگی روان‌شناختی‌اش و هم ویژگی‌های جسمانی‌اش را بسنجد.»
این روانشناس با اشاره به اینکه با این تطابق‌ها، تشخیص‌هایی که اورلب (هم‌پوشانی) دارد را کم می‌کند، ادامه می‌دهد: «فرد می‌تواند بفهمد که مشکلات روان‌شناختی‌اش چه تأثیری روی مشکلات جسمانی‌اش گذاشته است.”
مزیت‌های یک فضای اختصاصی و آرام
از ویژگی‌های مهم دیگری که می‌توان به عنوان مزیت مرکز سلامت الکترونیک نسیم اشاره کرد، فضای بسیار آرام و اختصاصی است؛ عباسی می‌گوید: «فضایی که فرد واردش می‌شود یک فضای آرام است که می‌تواند تقریباً یک زمان مشخص را به خودش اختصاص بدهد که شاید در فضاهای شلوغ شهری مخصوصاً در تهران و در این شلوغیِ کارهای آدم‌ها، واقعاً کم پیش می‌آید که فردی حاضر باشد پنج – شش ساعت از روز خودش را بگذارد برای اینکه تمام ویژگی‌هایش را چک کند، چه جسمی، چه روحی. خوب طبیعتاً این یک فرصت است که فرد باید در فضایی قرار بگیرد و تمام آن چیزی را که باید، بسنجد؛ بدون اینکه ساعت‌ها در ترافیک از یک مرکز به یک مرکز دیگر برود که خیلی از افراد حوصله پیگیری کردن را نداشته و نیمه‌کاره رها می‌کنند و در نهایت مزیت دیگر یک مرکز جامع ایجاد یک پرونده الکترونیک برای فرد است؛ پرونده‌ای که مانند یک شناسنامه‌ای جامع از همه اطلاعات پزشکی محرمانه فرد است و خودش می‌تواند با نام کاربری و رمز عبور به آن دسترسی داشته باشد.
پشتیبانی مکرر با تماس تیم مشاوره
قدم دیگر در بررسی سلامت روان در مجموعه هایی مانند مرکز سلامت الکترونیک نسیم، پشتیبانی است؛ یعنی همه چیز به مشاوره‌ها و تست‌های روز مراجعه ختم نمی‌شود. عباسی در این‌باره توضیح می‌دهد: «ما هدف‌مان صرفاً این نیست که فرد موارد را بداند؛ مراجعین هر سوالی که داشته باشند، حتی اگر برایشان نگرانی‌ای ایجاد بشود در مطالبی که نوشته شده، توضیحات کامل از سوی تیم روانشناسی به او داده می‌شود. مثلاً گفته می‌شود این داروی مکمل ویتامین را مصرف کند یا اینکه به روان‌درمانی نیاز دارد و این موضوع خاص را باید پیگیری کند. به علاوه تماس‌های مجددی گرفته می‌شود؛ اگر ببینیم که فرد مثلاً نیاز دارد که باز هم ما به او یادآوری بکنیم یا مشکلی برایش به وجود آمده که نتوانسته آن را پیگیری بکند؛ تک‌تک این‌ها بعد از پروسه، پیگیری می‌شود.»
اگر نیاز باشد او یک‌سری اطلاعات جامع در مورد مشکلش داشته باشد، در حد توضیحات سطحی یا معرفی کتاب؛ تمام این‌ها توسط گروه مصاحبه‌گرها انجام می‌شود. عباسی تأکید می‌کند: «مسلماً ما افرادی را می‌بینیم که واقعاً آمادگی این را دارند که مشکلات‌شان جدی‌تر شود، با آن‌ها تماس گرفته می‌شود و موضوعات پیگیری می‌شود و اگر نیاز باشد درمان‌گرانی به آن‌ها معرفی می‌شود. با این حال طبیعتاً چون ما نمی‌توانیم کسی را با اجبار وارد فضای روان‌درمانی کنیم، صرفاً پیشنهادات مکرّراً ارائه می‌شود.»
جلوی از دست دادن‌های جبران ناپذیر را بگیریم
این روانشناس بالینی به همه افراد در بحث سلامت روان توصیه می‌کند : «بهترین راهکار برای سلامت روان انسان‌ها این است که قبل از اینکه بخواهند به چالش جدی‌ای مبتلا و درگیر بشوند و آسیب ببینند، آن را بشناسند و حلش کنند. شاید در ظاهر مجبور باشند هزینۀ نسبتا زیادی بکنند ولی هزینه‌هایی که بعداً برای این آسیب‌ها پرداخت خواهند کرد، نه تنها مالی بلکه هزینۀ روابط، کار، زندگی و از دست دادن‌های زیادی خواهد بود که شاید بعضی‌هایشان جبران‌ناپذیر باشد.»
اهمیت سلامت‌روان در دوران همه‌گیری
بیش از 18 ماه است که دنیا با یک همه‌گیری غافلگیر کننده تسخیر شده‌است. روزهای ابتدایی شیوع کرونا‌ویروس مردم در بهت و ناباوری فرو رفتند. زندگی اجتماعی و ارتباطات عادی انسان‌ها به کلی مختل شد و مردم مجبور به انزوا و قرنطینه شدند. مسائل بهداشتی و راه‌های جلوگیری از ابتلا، ترس و وسواس‌های روانی را روز به روز بیشتر کرد و از همه این‌ها مهم‌تر شمار قربانیانی که در طول پیک‌های پی‌در‌پی کرونا‌ویروس بالا و پایین می‌رفت. قطعاً یک همه‌گیری، تبعات روانی خیلی زیادی بر جامعه ما داشته؛ اما اهمیت، توجه و رسیدگی به سلامت روان در این دوران و بعد از آن، موضوعی است که شاید تا حد بسیار زیادی مغفول مانده باشد.
روانشناس مرکز سلامت الکترونیک نسیم معتقد است: «طبیعتاً با توجه به سوگ‌هایی که در دوران پاندمی تجربه کردیم و تغییر لایف‌استایلی (سبک زندگی) که در این دوران مجبور بودیم داشته باشیم، مثل بیشتر در خانه نشستن، کمتر رفت و آمد کردن، علاوه به اهمیت جسم، واقعاً روح‌مان هم در این دوران خیلی اذیت شده و یک تغییرات اساسی در همه چیز داده شده.»
چطور به زندگی قبل از کرونا برگردیم
او با اشاره به اینکه برگشتن به زندگی عادی قبل از شیوع همه‌گیری، چالش‌برانگیز است، ادامه می دهد: «حالا اگر دوباره بخواهیم برگردیم به فضای قبل، شاید برگشتن‌مان به فضای زندگی سابق، کار سختی باشد، چون عادت کردیم به این فضا و سبک زندگی جدید. مثلاً اگر کسی اضطراب اجتماعی داشته و در این دوران دورکار بوده و توانسته خودش را حتی با محدودیت‌های ناشی از شیوع یک ویروس وفق دهد، بازگشتش به زندگی سابق سخت‌تر می‌شود.»
عباسی به تأثیر روانی مرگ‌ومیر زیاد بر اثر کرونا ویروس اشاره می‌کند: «بسیاری از ما یک‌سری از عزیزان‌مان را در این دوران از دست دادیم که سوگواری و سوگ واقعاً تجربه‌اش تجربۀ سختی است مخصوصاً اگر در جامعه زیاد باشد. به علاوه با توجه به فشارهای اقتصادی و اتفاق‌هایی که در کسب و کارهای مختلف افتاده، ممکن است فضای کلی جامعه را به سمت ناامیدی سوق دهد.«
هیچ چیز خود‌به‌خود حل نمی شود
این روانشناس بالینی می‌گوید: «به نظرم خیلی مسئلۀ مهمی است که آدم‌ها به مباحث روانی در این دوران توجه کنند. علاوه بر اینکه دارند به سلامت جسم‌شان اهمیت می‌دهند، به روان خود هم تمرکز کنند. اگر تا الان هم پیگیری نکردند و هر مسئله‌ای که در دوران کرونا ویروس برایشان ایجاد شده، پیش خود گفته‌اند زمان می‌گذرد و حل می‌شود، بدانند هیچ چیز خود‌به‌خود حل نمی شود.»
تجربه یک ترومای دسته جمعی
عباسی توصیه می‌کند که همه مردم به نوعی به پالس‌های روانی خود بپردازند: «خیلی مهم است که با کتاب خواندن یا با مشاوره گرفتن، یا با علم داشتن به موضوعات و شرکت کردن در دوره‌های مختلف، اختلال‌های روانی خود را دریابند و بررسی کنند. ببینند که چه آسیب‌هایی در آن دوره دیده‌اند و چگونه می‌توانند این آسیب‌ها را تعدیل بدهند تا عوارضش در سال‌های بعدِ زندگی‌شان بروز نکند.»
این روانشناس به پیشگیری از بروز هر اختلال روانی در دوران همه‌گیری کرونا نیز تأکید دارد: «اگر بحث درمان نباشد، بحث پیشگیری خیلی اهمیت پیدا می‌کند. یعنی اگر واقعاً کسی هم آسیب جدی‌ای ندیده باشد، طبیعتاً یک تروما (ضربه شدید روحی) تجربه کرده، یک ترومای دسته‌جمعی تجربه کرده که مسلماً فرد را دچار اضطراب می‌کند و بهتر است که بررسی‌اش بکند و صرفاً به اینکه حالا شاید با گذشت زمان رفع شود، بسنده نکند.»