سلامت، مقدمه ای بر معرفی مرکز سلامت الکترونیک نسیم
چرا پیشگیری بهتر از درمان است؟
سلامت در مفهوم عامه، به معنی بیمار نبودن است؛ اما با پیشرفت علم و دانش پزشکی مفهوم سلامت دستخوش تغییراتی شده است به طوری که در عصر حاضر، سلامت به برخورداری از رفاه جسمی و روحی- روانی تعریف می‌شود و نه نداشتن بیماری؛ از سال 2018 میلادی واژه سلامت معنوی هم به این تعریف افزوده شده است.
کشورها و جوامع همانطور که در توسعه اقتصادی و فرهنگی تفاوت‌هایی دارند، در حوزه سلامت هم به دو گروه پیشرفته و در حال توسعه یا گذار تقسیم می شوند. در این میان کشورهایی که در گذار از دوره غیر صنعتی به صنعتی هستند با چالش‌های بسیار بیشتری مواجه می‌شوند.
علم پزشکی مفهوم سلامت را سطح‌بندی کرده است.
به طوری که سلامت در سه سطح اصلی تعریف می‌شود. سطح یک و برترین سطح؛ همه اقداماتی را شامل می‌شود که جلوی بیماری را می‌گیرد. ساده‌ترینش فرهنگ نظافت یا شستن دست یا برخورداری از آب تصفیه شده و .. است و در مراتب تخصصی برخورداری از امکانات و ظرفیت های پیشگیری و تشخیص بیماری‌ها.
سطح دو سلامت، زمانی است که بیماری حاصل می‌شود و نیاز به سیستم درمانی و مراکز ارائه خدمات درمانی بوجود می‌آید. جالب است بدانیم در دنیا بیشترین سرمایه‌گذاری و تمرکز در سطح 2 سلامت رخ داده است. یعنی ما در طول دوران گذشته تا به امروز به وفور شاهد تأسیس بیمارستان‌ها و مراکز درمانی متعدد بوده‌ایم.
سطح سوم سلامت، زمانی تعریف می‌شود که فرد دچار بیماری شده و یک عارضه جدی برایش رخ می‌دهد.در این شرایط این فرد نباید از رفاه جسمی، روانی و معنوی محروم شود. پس باید تا جای ممکن به وضعیت سلامت برگردد. این سطح در مفاهیمی مثل بازتوانی و توانبخشی تعریف می‌شود. برای مثال فردی دچار سکته یا دچار قطع عضو می‌شود و از خدمات بازتوانی برای برگشت به زندگی بهره می‌برد.
اگر بخواهیم سطوح سلامت را در جغرافیای ایران بسنجیم، ما در سطح دوم پیشرفت‌های زیادی داشته‌ایم و در سطح سه یعنی امور توانبخشی با هزینه های سنگین مواجه هستیم و ظرفیت ارائه خدمات با کیفیت محدود است و به همین خاطر بیشترین تمرکز در امور توانبخشی در بخش خصوصی است.
چگونه ایران را در سطح سلامت محک بزنیم؟
اگر بخواهیم فعالیت‌های متمرکز بر طب پیشگیری در ایران را بسنجیم و به بیان دیگر ایران را در سطح یک سلامت محک بزنیم، در کشور ما بیشترین اموری که با هدف پیشگیری انجام شده است مباحثی مثل بهداشت محیط و بهداشت حرفه‌ای بوده است. به بیان دیگر این سطح به طور خاص، اغلب در حمایت‌های سازمانی از افراد در غالب بیمه یا انجام آزمایشات کنترل سالیانه است.
در این سطح، یک بخش مغفول سلامت در کشور ما وجود داشته است، آن هم رویه‌هایی برای ارتقای سلامت و مهمتر از آن مباحث طب پیشگیری و غربالگری است.
همانطور که می‌دانیم بخش بزرگی از بیماری‌هایی که در حال حاضر در دنیا وجود دارد، قابل پیشگیری است و اگر فرایند پیشگیری از بیماری‌ها در جوامع اجرا شود، دیگر نیازی به هزینه کرد سنگین در حوزه درمان نیست.
برای مثال مشکل دیابت را اگر قبل از جدی شدن بتوان تشخیص داد آن هم با بررسی عادت‌های رفتاری مثل خوردن مایعات فراوان و پر ادراری و پر اشتهایی و کم شدن وزن و در ادامه چک کردن مداوم قند خون در فرد، دیگر تا چند سال بعد فرد مستعد دیابت دچار عارضه های جدی مثل از دست دادن کارایی کلیه نمی‌شود.
پیشگیری و طب تشخیصی قبل از وقوع هر گونه بیماری، بار مالی بسیار کمی را به جامعه تحمیل می‌کند. نمونه‌اش همین کنترل قند خون که هزینه‌اش به هیچ وجه با دیالیز و پیوند کلیه قابل مقایسه نیست.
علاوه بر هزینه، بار روانی که هر بیماری و عارضه‌ای بر جامعه تحمیل می‌کند بسیار شدیدتر است.
بیماری‌های خاموشی که در مقابل سلامت قرار گرفته‌اند؟
از طرف دیگر یک سری بیماری‌ها خاموش و پنهان هستند و هیچ علامتی برای شک کردن هم نشان نمی‌دهند. مثل پوکی استخوان که در خانم‌ها بسیار شایع است. در این موضوع مطالعات قابل استناد زیادی در دنیا صورت نگرفته است اما اگر به سبک زندگی خودمان در ایران نگاهی بیندازیم، صرف نظر از نوع پوشش زنان در محیط خارج از منزل، زندگی روزمره افراد شاغل اغلب به صورتی است که قبل از شدت گرفتن آفتاب به محیط کار رفته و تا زمان غروب آفتاب هم در محل کار می‌مانند.
بنابراین خبری از جذب ویتامین D نیست. پس بدن نمی‌تواند ویتامین دی تولید کند. این یعنی جذب کلسیم افت می‌کند و پوکی استخوان به صورت بسیار بی صدا و خاموش در بدن اتفاق می‌افتد.
علاوه بر همه این عوامل، ذرات معقل در هوا در شهرهای صنعتی که جلوی جذب ویتامین دی نور خورشید را می‌گیرد و اضافه وزن و چاقی هم بر عارض شدن پوکی استخوان کمک می‌کند.
سوالی که پیش می‌آید این است چه زمانی ما متوجه سلامت یا پوکی استخوان می‌شویم؟
پاسخ بسیار ساده است. زمانی که یک خانم جوان می‌خواهد از یک جوی آب بپرد،اما به یکباره با یک زمین خوردن ساده استخوان ران پایش می‌شکند.
حالا تصور کنید مرکزی تأسیس شود که خانم‌های گروه سنی 20-30 سال بتوانند تحت نظر پزشک باشند و شرح حال سلامت خود را بدهند، آزمایش بدهد و سطح کلسیم و ویتامین دی و شاخص های قابل بررسی را بسنجد و امکانات سنجش تراکم استخوان هم فراهم باشد تا در همان سنین جوانی تشخیص داده شود آیا این خانم سالم است یا در آستانه پوکی استخوان و یا اینکه پوکی استخوان دارد؟ در این صورت می‌توان با تجویز پزشک متخصص سبک زندگی را در فرد مستعد تغییر داد و یا از بدتر شدن عارضه سلامت جلوگیری کرد.
متأسفانه ما عادت کرده‌ایم تا مریض نشویم به پزشک مراجعه نمی کنیم. بنابراین در فرهنگ ما نیز اهمیت طب پیشگیری سلامت چندان جدی گرفته نشده است در حالی که مثل شعار معروف علم طب، پیشگیری همواره بهتر از درمان است.
مرکز سلامت نسیم برای ایران سالم قدم بر‌می‌دارد
در همین راستا مراکزی با هدف فرهنگ سازی در حوزه پیشگیری شکل گرفته است که “مرکز سلامت نسیم” نیز با همین هدف تحت عنوان” پیشگیری ، ارتقای سلامت و غربالگری” شروع به فعالیت کرده است. پایه کار این نوع مراکز بر مبنای تمرکز بر سبک زندگی است که البته باید در هر کشوری کاملا بومی سازی شود. به بیان دیگر نمی توان رویه ای که در آمریکا پیاده سازی و اجرا شده است را عینا در ایران پیاده کرد.
داستان «سلامت الکترونیک نسیم» نیز در این میان روایت آدم‌هایی است که به آنچه تاکنون به دست آمده، دل خوش نکرده‌اند .شرکت «سلامت الکترونیک نسیم» در سال 1396 با مشارکت هلدینگ نسیم سلامت پاسارگاد و همت و همکاری شبانه‌روزی گروهی از پزشکان منتخب و نخبگان و فعالان حوزه سلامت کشور تأسیس شد.
مأموریت اولیه این مجموعه، استقرار نظام پایش و پیگیری سلامت از طریق ایجاد و فعال‌سازی پرونده‌های الکترونیک سلامت بوده است. در ادامه مسیر، گسترش فعالیت‌ها و ارائه پیشرفته‌ترین و با کیفیت‌ترین خدمات پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقای سلامت هدف‌گذاری شد که با تکیه بر دانش و مهارت جوانان متخصص ایرانی، این مهم نیز در مجموعه سلامت الکترونیک نسیم محقق شده است.