آپنه خواب، نوعی اختلال خواب است که در آن، تنفس به صورت ناگهانی قطع و وصل می شود. در صورت خروپف با صدای بلند و احساس خستگی بعد از خواب شبانه کامل، احتمال آپنه خواب مطرح است.
آنچه خواهید خواند
انواع آپنه خواب:
-
انسدادی
- این نوع شایع تر از بقیه است و بدنبال شل شدن عضلات گلو رخ می دهد.
-
مرکزی
- این نوع وقتی رخ می دهد که مغز به عضلات کنترل کننده تنفس، سیگنال مناسبی نمی فرستد.
-
سندروم آپنه پیچیده
- این نوع زمانی رخ می دهد که هر دو آپنه انسدادی و مرکزی وجود داشته باشد.
علائم آپنه:
علائم آپنه خواب و آپنه مرکزی، هم پوشانی دارند و گاهی تشخیص دقیق مشکل است. بیشترین علائم آپنه انسدادی و مرکزی عبارتند از:
- خروپف با صدای بلند
- حمله توقف تنقس هنگام خواب که توسط فرد دیگر گزارش می شود.
- تنفس بریده بریده هنگام خواب
- بیدارشدن با دهان خشک
- سردرد صبحگاهی
- بی خوابی
- خواب بیش از حد طی روز
- کم توجهی هنگام بیداری
- زودرنج بودن
دلایل بروز آپنه خواب
-
آپنه انسدادی خواب:
وقتی رخ می دهد که عضلات پشت گلو شل می شود، بنابراین راه هوایی تنگ یا بسته می شود و فرد نمی تواند هوای کافی دریافت کند و در نتیجه سطح اکسیژن خون، پایین می آید. در این هنگام، مغز حس می کند که نمی تواند نفس بکشد، بنابراین فرد را از خواب بیدار می کند تا راه هوایی باز شود. این بیداری عمدتا بسیار کوتاه است بطوریکه فرد آن را به خاطر نمی آورد. الگوی خروپف، انسداد و بریده بریده نفس کشیدن میتواند 5 تا 30 بار یا بیشتر در هر ساعت، یا در کل شب رخ دهد و رسیدن به فاز عمیق و آرام خواب را مختل کند.
-
آپنه انسدادی مرکزی
این نوع آپنه از شیوع کمتری برخوردار است و زمانی رخ می دهد که مغز نتواند به عضلات تنقسی سیگنال بفرستد. بنابراین برای مدت کوتاهی تنفس مختل می شود و منجر به بیدارشدن با تنگی نفس یا اختلال در خوابیدن، می گردد.
فاکتورهای خطر:
آپنه خواب می تواند برای هر کسی، حتی کودکان رخ دهد. بیشترین عواملی که سبب افزایش خطر برورز می شود عبارتند از:
- اضافه وزن: رسوبات چربی اطراف راه هوایی فوقانی می تواند منجر به قطع تنفس شود.
- دور گردن بزرگ: در افرادی که گردن پهن تری دارند، راه هوایی باریک تر است.
- راه هوایی باریک: گاهی گلو به صورت ارثی تنگ است. بزرگ شدن لوزه ها یا آدنوئیدها هم می تواند باعث انسداد راه هوایی در کودگان گردد.
- جنس مذکر: مردان دو تا سه برابر بیشتر از زنان دچار آپنه خواب می شوند. خطر این عارضه در زنان در صورت اضافه وزن و نیز بعد از یائسگی، زیاد می شود.
- سن بالا
- سابقه خانوادگی
- مصرف الکل و داروهای آرامبخش: این مواد منجر به شل شدن عضلات گلو می شود.
- سیگار: آپنه خواب در افراد سیگاری سه برابر سایر افراد است. سیگار منجر به التهاب و تجمع مایع در راه هوایی فوقانی می شود.
- گرفتگی بینی: آلرژی یا اشکالات ساختاری در بینی، با اختلال در تنفس از راه بینی، منجر به افزایش خطر ابتلا به این عارضه می شود.
آپنه مرکزی:
- سن بالا: در میانسالی و سالمندی خطر آپنه خواب مرکزی افزایش می یابد.
- جنس مذکر
- بیماری های قلبی: نارسایی قلبی با افزایش خطر آپنه خواب همراه است.
- مصرف داروهای ضد درد مخدر: داروهای طولانی اثر مثل متادون، می تواند خطر آپنه خواب مرکزی را افزایش دهد.
- سکته
عوارض عدم کنترل آپنه خواب:
- خستگی طی روز
- افزایش فشارخون یا مشکلات قلبی
- دیابت نوع دو
- سندروم متابولیک
- مشکلات کبدی
- محرومیت از خواب در همسر
نحوه ی تشخیص:
- پلی سومنوگرافی شبانه
- در این تست، بیمار به تجهیزاتی وصل می شود و فعالیت قلب، ریه، مغز، الگوهای تنفس، حرکات دست و پا و سطح اکسیژن خون طی خواب، کنترل می شود.
یکی از راهکار های لاغری و مبارزه با چاقی و عوارض به دنبال آن ، جراحی میباشد، با این جراحی بیشتر آشنا شوید.
- تست خواب در منزل:
- در این تست، ضربان قلب، سطح اکسیژن خون، جریان هوا و الگوی تنفس اندازه گیری می شود.در صورت تشخیص آپنه انسدادی، بیمار به متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع داده می شود تا وجود انسداد در بینی یا حلق را بررسی کند. ارجاع به متخصص قلب یا نورولوژی، در موارد تشخیص آپنه مرکزی، انجام می گیرد.
در موارد خفیف، درمان فقط شامل بهبود سبک زندگی مانند کاهش وزن و ترک سیگار است. در صورت وجود آلرژی، درمان آن منجر به بهبود آپنه خواب می شود. چنانچه اقدامات فوق سبب بهبود علائم نشود و یا آپنه خواب متوسط تا شدید باشد، درمان های دیگری نیز پیشنهاد می شود. برخی وسایل می توانند راه هوایی مسدود شده را باز کنند. برخی از بیماران هم نیاز به جراحی پیدا می کنند.
نحوه ی تشخیص
- در این تست، ضربان قلب، سطح اکسیژن خون، جریان هوا و الگوی تنفس اندازه گیری می شود.در صورت تشخیص آپنه انسدادی، بیمار به متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع داده می شود تا وجود انسداد در بینی یا حلق را بررسی کند. ارجاع به متخصص قلب یا نورولوژی، در موارد تشخیص آپنه مرکزی، انجام می گیرد.
درمان
- انواع ابزارهای درمانی:
- دستگاهی به نام فشار مثبت مداوم راه هوایی ( CPAP ): در موارد آپنه خواب متوسط تا شدید این دستگاه طی خواب، به کمک ماسک فشار مداوم هوا در راه هوایی فراهم می کند و با بازنگهداشتن راه هوایی، از آپنه خواب و خروپف، جلوگیری می کند. این روش بسیار موثر می باشد ولی برای برخی بیماران ناخوشایند است.
- سایر دستگاه های فشار مثبت: در صورت عدم تاثیر CPAP می توان از دستگاه BPAP استفاده کرد که فشار بیشتری را هنگام دم فراهم می کند. سپس فشار را بلافاصله کاهش داده و عمل بازدم انجام می شود.
- دستگاه های دهانی: این دستگاه ها نسبت به CPAP تاثیر کمتری دارند ولی استفاده از آنها راحت تر است. این وسایل، فک را جلو رانده و گلو را باز نگه می دارد.
جراحی:
- برداشتن بافت در ناحیه گلو و حلق
- تغییر موقعیت فک
- ایمپلنت ها
- جراحی تحریک برخی رشته های عصبی مثل عصب زیرزبانی
- ایجاد راه هوایی جدید از طریق تراکئوستومی
- جراحی لوزه یا آدنوئید بزرگ شده
- جراحی کاهش وزن
تغییر شیوه زندگی و درمان های خانگی:
- کاهش وزن: حتی کاهش وزن جزئی هم می تواند به درمان آپنه خواب کمک کند.
- ورزش: ورزش منظم می تواند به سادگی علائم این عارضه را برطرف کند. روزی 30 دقیقه فعالیت متوسط مانند پیاده روی سریع بسیار کمک کننده است.
- اجتباب از مصرف الکل و داروهای آرامبخش و خواب آور: این مواد با شل کردن عضلات خلفی حلق باعث مشکل در تنفس می شوند.
- خوابیدن به پهلو یا شکم به جای خوابیدن به پشت: به پشت خوابیدن باعث بسته شدن راه هوایی بخاطر قرار گیری زبان و کام نرم در پشت حلق می شود. برای خودداری از خوابیدن به پشت، می توان یک توپ تنیس در پشت لباس خواب قرار داد. همچنین وسایل هشداردهنده ای وجود دارد که در صورت خوابیدن به پشت به لرزش در می آید.
- ترک سیگار: با ترک سیگار بهبودی در بروز و علائم این عارضه ایجاد می شود.
منبع: مایو کلینیک
جمع آوری کننده: دکتر هانیه شاه میر