بی اختیاری ادراری به حالتی اطلاق می شود که فرد بیمار یا غیر بیمار به صورت غیر ارادی ادرار دفع میکند. متاسفانه میلیون ها نفر در جهان از بی اختیاری ادراری رنج میبرند.
در این مقاله با انواع بی اختیاری ادرار، نحوه کارکرد سیستم ادراری انسان و علل بی اختیاری ادراری آشنا میشویم.
انواع بی اختیاری ادراری
-
بی اختیاری استرسی:
- دفع بی اختیاری ادرار در شرایط تحت فشار مثل سرفه کردن و عطسه کردن.
-
بی اختیاری اضطراری:
- دفع بی اختیاری ادرار بلافاصله بعد از احساس ناگهانی اضطرار برای دفع ادرار.
-
بی اختیاری سرریزشده :
- به دلیل احتباس مزمن ادرار می باشد و به نوعی فرد نمی تواند کاملا ادرار خود را تخلیه کند و تجمع مقادیر اضافه باعث سرریز شدن ادرار می شود.
-
بی اختیاری کلی:
- زمانی ررخ میدهد که فرد اصلا نمی تواند ادرار را در مثانه ذخیره کند.
آشنایی با نحوه کار سیستم ادراری
اجزاء سیستم ادرار
کلیه ها کار تصفیه خون را انجام می دهند و مواد زائد را جدا و ادرار تولید میکنند. ادرار از لوله های باریکی که حالب نام دارند وارد مثانه شده و در آنجا جمع می شود و پس از مدتی که تجمع ادرار زیاد شد، حس ادرار به فرد دست می دهد و عمل تخلیه انجام می شود.
دیواره مثانه در افراد بزرگسال حدود 4 تا 5 میلی متر ضخامت دارد و حجم و گنجایش آن در مردان حدود cc500 تا cc550 و در زنان حدود cc450 تا cc500 است. داخل دیواره مثانه قسمت های متعددی وجود دارد که از جمله آنها می توان به رشته های عضلانی به نام الاستین، کلاژن، عضله مثانه و بافت چربی اشاره کرد. رشته الاستین که قسمت اصلی مثانه را تشکیل می دهد، با پر شدن مثانه تحت کشش قرار میگیرد اما اعصابی ندارد که به مغز مخابره کند اینجا ادرار جمع شده است.
مطالب پیشنهادی
در نتیجه ادرار به راحتی در مثانه جمع می شود. وقتی حجم ادرار به حدود cc350 می رسد، کشش الیاف الاستین تمام و کلاژن ها تحریک می شوند. کلاژن ها دارای عصب هستند، درنتیجه به مغز خبر می دهند که مثانه در حال پر شدن است. این اولین احساس ادرار است که ما می توانیم با کنترل مغزی خود آن حس را از بین ببریم و صبر کنیم تاcc 500 ادرار در مثانه جمع شود.
به عبارت دیگر، در مثانه مکانیسمی هست که می تواند اجازه دهد مثانه تاcc 500 ادرار را در خود نگه دارد و کمک کند ما به کارهای روزانه مان برسیم. اگر چنین سیستمی وجود نداشت، با هر قطره ای که وارد مثانه میشد مجبور میشدیم به دستشوئی مراجعه کنیم. وقتیcc 500 ادرار در مثانه جمع شد، نخست چند قطره ادرار وارد ابتدای مجرای خروجی میشود.
در این حالت اعصاب مجرا به مغز خبر می دهند که ادرار در حال عبور است. سپس مغز انقباضات عضله مثانه را تقویت می کند تا ادرار به طور کامل تخلیه شود. حال اگر رشته های الاستین در مثانه کارایی خود را از دست بدهد، فرد را دچار تکرر ادرار خواهد کرد. این پدیده معمولا در سنین بالا مشاهده می شود. از سوی دیگر، اعصابی که از مثانه خارج می شوند، وارد نخاع شده و از آنجا به مغز می روند پس این مسیر باید کاملا سالم و بی نقص باشد.
به همین دلیل کسانی که دچار ضایعات عصبی نخاعی و مغزی می شوند، مثل افرادی که در حوادث آسیب می بینند و ضربه مغزی می شوند یا قسمتی از نخاعشان قطع می شود، بیماران مبتلا به پارکینسون و… در کنترل ادرار خود مشکل پیدا می کنند و دچار تکرر ادرار می شوند.
ما در روز حدود 5/1 لیتر ادرار دفع می کنیم که ساعتی cc110 تا cc115 ادرار میشود. بنابراین مثانه cc500 ما 4 تا 5 ساعت وقت دارد تا پر شود و هر 5 ساعت یکبار دستشوئی رفتن کاملا طبیعی است.
علل تکرر ادرار و بی اختیاری ادراری
- از آنجایی که پروستات در بخش تحتانی مثانه قرار گرفته است، وقتی پروستات مردی بزرگ شود، به مثانه فشار وارد شده و ادرار نمی تواند به طور کامل از مثانه خارج شود. در نتیجه مثانه در هر بار دستشوئی رفتن فقط نیمی از ادرار یا حتی کمتر از آن را تخلیه میکند و بقیه ادرار در مثانه باقی می ماند. در نتیجه فرد مجبور است هر یک ساعت یکبار ادرارش را تخلیه کند. به این حالت هم تکرر ادرار(ّFrequent Urinary) گفته می شود.
- مثانه برخی افراد هم به دلایلی مثل ابتلا به بعضی بیماری ها مانند بیماری سل، کوچک می شود و ظرفیت ادراری پایین می آید و فرد مجبور است زودبه زود خود را تخلیه کند.
حتما بخوانید: با آزمایش های تشخیصی سرطان بیشتر آشنا بشید!!
- افرادی هم که در مثانه شان توده یا غده ای دارند که حجم مثانه شان را گرفته، از تکرر ادرار رنج می برند.
- خانم ها بعد از دوره یائسگی دچار تنگی مجرای ادرار می شوند و نمی توانند ادرارشان را خوب تخلیه کنند. درنتیجه این افراد هم ادرار باقیمانده در مثانه دارند و مجبورند دفعات بیشتری آن را تخلیه کنند.
- عفونت ادراری هم یکی از مهم ترین دلایل تکرر ادرار است. عفونت، عصب های مثانه را حساس می کند. از این رو، با کمترین حجم ادرار در مثانه، اعصاب آن تحریک می شود و فرد احساس پری می کند اما وقتی به سرویس بهداشتی میرود فقط در حد چند قطره ادرار دارد. البته هنگام عفونت، علاوه بر تکرر ادرار علائمی مانند سوزش و درد هم فرد را آزار میدهد.
- وجود سنگ در مثانه هم میتواند در آن التهاب ایجاد کرده و مشابه عفونت عمل کند.
- بسیاری از افراد با توجه به شرایط محیطی دچار تکرر ادرار می شوند، مثلا برخی در فصل زمستان یا در شرایط استرس، اضطراب، نگرانی، ترس، وسواس و… تکرر ادرار می گیرند زیرا تحریکات مغزی به مثانه فرمان می دهد که هرچه سریع تر خود را تخلیه کند. در واقع این نوع تکرر ادرار ربطی به مثانه ندارد و به مغز مربوط می شود. به هرحال تکرر ادرار هر علتی که داشته باشد، آزاردهنده است و افرادی که این مشکل را دارند باید برای بررسی، یافتن علت و درمان آن حتما به پزشک مراجعه کنند.
منبع:
انجمن سلامت ایرانیان