دین یکی از ابعاد مهم فرهنگی است و روانشناسان از جهت اخلاقی نیاز دارند که به مسائل فرهنگی حساس باشند. اخیرا پژوهش های متعددی در مورد اثر مذهب بر سلامت روانی انجام شده است و نتایج حاصل از این تحقیقات نشان دهنده اثر مثبت مذهب بر سازگاری و بهداشت روانی و اثر کاهنده آن بر نشانه های بیماری بوده است.
داشتن مقصد و هدف در زندگی ، احساس تکیه کردن به منبعی والا ، امیدواری به کمک و یاری خالق در شرایط مشکل‌زای زندگی ، برخورداری از حمایت‌های اجتماعی ، حمایت روحانی و … همگی از جمله منابعی هستند که افراد مذهبی با برخورداری از آنها می‌توانند در مواجهه با حوادث فشارزای زندگی ، آسیب کمتری را متحمل شوند.
رفتارهای مذهبی ارزش مثبتی در پرداختن به نکات معنی‌دار زندگی دارند. رفتارهایی از قبیل توکل به خالق می‌توانند از طریق ایجاد امید و تشویق به نگرش‌های مثبت ، موجب آرامش درونی فرد شوند. باور به این که خالقی هست که موقعیت‌ها را کنترل میکند و ناظر بر عبادت کننده‌هاست، تا حد زیادی اضطراب مرتبط با موقعیت را کاهش می‌دهد. بطوری که اغلب افراد مومن ارتباط خود را با خالق مانند ارتباط با یک دوست بسیار صمیمی توصیف می‌کنند و معتقدند که می‌توان از طریق اتکاء و توسل به خالق ، اثر موقعیت‌های غیرقابل کنترل را به طریقی کنترل نمود. به همین دلیل گفته می‌شود که مذهب می‌تواند به شیوه فعالی در فرآیند مقابله موثر باشد.
آرامش درونی در هنگام فعالیت های جمعی دینی
مذهب می‌تواند در تمامی عوامل ، نقش موثری در استرس‌زایی داشته باشد و در ارزیابی موقعیت ، ارزیابی شناختی فرد ، فعالیت‌های مقابله ، منابع حمایتی و … سبب کاهش گرفتاری روانی شود. بر این اساس ، مدتها است که تصور می‌شود بین مذهب و سلامت روان ارتباط مثبتی وجود دارد و اخیرا نیز روانشناسی مذهب ، حمایت‌های تجربی زیادی را در راستای این زمینه فراهم آورده است.
حتما بخوانید: تاثیر تنهایی در سالمندان و سلامتی روان آن ها
تاثیر مذهب بر سلامت روانی
برای روشن شدن موضوع و اهمیت باورهای مذهبی بر سلامت عمومی به نتایج مطالعات انجام گرفته در سرتاسر جهان آشنا شویم:
- افرادی که اعتقادات مذهبی قوی‌تری دارند، خودباورتر، کارآمدتر و سازش یافته‌تر از دیگران هستند و هیجانات مثبت بیشتری تجربه می‌کنند.
- افراد مذهبی در مقایسه با افراد غیر مذهبی، کمتر احساس تنهایی کرده و کمتر به بدبینی، افسردگی و اضطراب دچار می‌شوند.
- مذهب به ایجاد نگرش مثبت به دنیا منجر می‌شود و فرد را در مقابل رویدادهای ناگوار زندگی مانند فقدان‌ها یا بیماری‌ها یاری می‌رساند.
- افزایش استفاده از دعا با کاهش میزان اضطراب و افسردگی همراه است.
- اعتقاد به مذهب و انجام اعمال مذهبی در افراد الکلی، آنها را در مقابل برگشت دوباره به استفاده از آن محافظت میکند.
- الزام رفتن به کلیسا و حمایت اجتماعی ایجاد شده در اثر حضور در کلیسا و انجام مراسم دعا از عوامل موثر بر سلامت روان هستند.
- مهم ترین عامل در شادکامی روان شناختی، انتخاب داوطلبانه مذهب است.
- برخی باورهای وجودی مثل ترس از خداوند، اضطراب مرگ، باور مربوط به زندگی پس از مرگ و …، با احساس بهزیستی رابطه مثبتی دارد و این رابطه در بین افراد با مذهب پروتستان بیشتر از کاتولیک ها و یهودیان است.
- رابطه بین وقایع تلخ و آسیب زا با نشانه های افسردگی در افراد سالخورده ای که معتقدند فقط خداوند بهتر می داند چه وقت به نیایش پاسخ دهد کاهش می یابد.
- دین می تواند در بعضی موارد اثر ناهنجار بر روی عملکردهای درون شخصی و برون شخصی فرد داشته باشد و شرم و گناه می توانند به عنوان واسطه ی مهمی در ارتباط بین مذهب و سلامت روانی مورد ملاحظه قرار گیرند.
- بخش بزرگی از جمعیت آمریکا معتقدند که دین یکی از مهم ترین عواملی است که آنها را قادر می سازد تا با شرایط تنش زا مقابله کنند.
مطالب پیشنهادی
- افراد معنوی تر از شادابی بیشتری برخوردارند و شرکت در مناسک مذهبی رابطه مثبتی با احساس خوب بودن آنها دارد.
- می توان از باورهای مذهبی جهت تربیت فرزندان و کسب احساس هویت و افزایش حرمت خود آنان سود جست.
- دین تاثیر قدرتمندی در زندگی و همچنین حالت های هیجانی، روانی و مشکلات رفتاری افراد دارد، به طوریکه والدین می توانند همسو با عقاید خود از وجود روحانیون به عنوان فرصتی جهت کمک به نوجوانان به منظور یافتن هویت صحیح بهره برد.
- برخی از عوامل اجتماعی موثر بر بحران هویت دانشجویان عبارت اند از: ضعف ارزش های مذهبی/ ضعف ارزش های فرهنگی/ ضعف حرمت خود.
- دانش آموزان دارای ابعاد دینی و معنوی متفاوتی هستند که نیازمند رشد و پرورش این ابعاد هستند و این وظیفه معلمان است که از طریق روش های تدریس خود این ابعاد را پرورش داده و سازماندهی کنند.
- هنگامی که هویت مذهبی افزایش می یباد، حرمت خود افزایش یافته و نشانه های افسردگی کاهش می یابند.
- افرادی که خداوند را پناهگاه امن و تکیه گاه مطمئنی برای خود می دانند و معتقدند که خداوند در آن واحد می تواند همه جا باشد، به همه چیز علم دارد و قادر مطلق است، بهتر آمادگی دارند به خدا تکیه و اعتماد کنند و کارهای خود را به او واگذارند. با توجه به اینکه شناخت و تصور افراد از خداوند، در ایجاد رابطه با خدا و دلبستگی و توکل افراد به خداوند، در ایجاد رابطه با خدا و دلبستگی و توکل افراد به خداوند نقش اساسی را ایفا میکند در تمام ادیان تلاش شده تا تصویری مثبت و درست از خداوند برای افراد ارائه شود.
- ارزش های مرتبط با معنویت در مداخله های درمانی از طریق افزایش انگیزش افراد، در درمان HIV و پیشگیری از اعتیاد اثر مثبت دارد.